AI-art is menselijk. En heeft dezelfde menselijke gebreken
Een groot deel van het huidige debat over door kunstmatige intelligentie gegenereerde beelden (‘AI art’) draait om die éne vraag: is AI art kunst of een zielloze oprisping van echte kunst ? Ik zou kunnen zeggen dat AI art een supermenselijk ambacht is dat tot kunst kán leiden - maar eerlijk gezegd verveelt deze discussie me dood. Het verstikt het debat over een potentieel transformerende tool en leidt de aandacht af van de echte, duistere problemen van AI.
AI art tools zijn algoritmische programma's die de krachten bundelen van kunstmatige intelligentie, digitale kunst en zelflerende computatie. Sinds de lancering van veel AI-tools in de zomer van '22 is het discours verschoven van enthousiaste experimenteren naar snoeiharde kritiek op het om zeep helpen van de kunstscène en de weifelachtige ethiek. Hierdoor blijven de meest veelbelovende aspecten (en de nog duisterder kanten) van AI-tools onderbelicht.
De meest gehoorde kritiek op door AI gegenereerde plaatjes is dat het getalenteerde illustratoren wegconcurreert. Een professionele illustratie uit het niets tevoorschijn toveren (een synoniem voor AI-art creatie, leerde ik van Ambika Joshi van @computational_mama) is nog nooit zo gemakkelijk of goedkoop geweest voor het brede publiek, dus waarom een illustrator inhuren? De artist communities zijn doodsbenauwd dat door machines gegenereerde kunst de menselijke variant gaat kunst vervangen.
De vijandigheid tegen AI-kunsttools is niet bepaald afgenomen artists erachter kwamen dat de algoritmen zonder compensatie of toestemming op hun werk werden getraind.
De toekomst van geboortezorg voorstellen met AI-tools (c) @ computational_mama
Ik ben er niet van overtuigd dat AI-tools werkelijk een bedreiging vormen voor de artist community. Natuurlijk zie ik die makers die hard aan hun kunst werken en toch nauwelijks rondkomen, en dan duikt daar plotseling iemand met nog geen creatieve haar op het hoofd bakken met geld verdienen met de AI-kunst. Het slim verzilveren van de nieuwste hype. Maar al snel zullen mensen niet alleen moe worden van de specifieke look en feel van AI-kunst (zeven vingers, iemand?), maar de niet-kunstenaars die 'kunst' maken met AI zullen snel beseffen dat skills nodig zijn om een verkoopbaar beeld te maken, en ofwel deze mensen werken zich op tot creatieve maker of vertrekken naar de volgende rage.
Het echte gevaar van AI is niet dat het mechanische kunst produceert die kunstenaars werkloos maakt (wat ik op de lange termijn dus oprecht betwijfel), maar dat het grove gebreken kent en juist al te menselijk is. AI tools zijn gebaseerd op de gebrekkige kapitalistische en hegemonische structuren waar we in leven en zal de negatieve effecten daarvan (ongelijkheid, sexisme, racisme) verergeren. Zoals die pakkende Instagram-meme die ik een tijdje geleden langs zag komen: Je haat AI-kunst niet, je haat kapitalisme, van @seedingsovereignty.
AI art: door mens of machine gegenereerd?
Een derde kritiekpunt is dat AI-kunst geen kunst is, maar een zielloze, mechanische oprisping van door mensen gecreëerde, actuele kunst. Dat raakt de kern van het eeuwenoude debat 'wat is kunst'? Ik was dit debat al beu voordat het begon, maar kan er niet echt om heen. Kunst is niet dat wat er is, maar dat wat je ervaart: het is het idee achter het kunstobject en wat het uitlokt. Kunst is een concept, zoals het beroemde urinoir van de kunstenaar Marcel Duchamp. Een redactioneel commentaar op het object, toegeschreven aan de kunstenaar Beatrice Wood, luidt: “Of (hij) met zijn eigen handen de fontein heeft gemaakt of niet, doet er niet toe. Hij heeft ervoor GEKOZEN. Hij nam een alledaags gebruiksvoorwerp, plaatste het zo dat de oorspronkelijke betekenis verdween onder een nieuw gezichtspunt - creëerde een nieuwe gedachte voor dat object.”
Vergelijkbaar zijn AI-afbeeldingen op zichzelf geen kunst, maar dat kunnen ze wel zijn, als ze zo door een kunstenaar worden ingezet. Waarom kunnen we AI-algoritmen niet beschouwen als louter hulpmiddelen, niet meer en niet minder? Waarom voelen we ons er zo door bedreigd? Je zou kunnen stellen dat AI art tools state-of-the-art technologie gebruiken op een vergelijkbare manier als de eerste fotocamera's technologie gebruikten om foto’s te maken. Zonder twijfel zijn veel foto's geen kunst en zijn de meeste mensen die foto's maken geen kunstenaars. Maar er zijn kunstenaars die de technologie van de fotocamera gebruiken om ware kunstwerken te maken. Ik kan geen kunst maken met die camera van mij, maar mijn vriendin en fotograaf Wiosna van Bon kan en doet het, en haar werken worden tentoongesteld.
Een laatste punt dat ik wil maken, is dat er in deze debatten vaak een scherp onderscheid wordt gemaakt tussen wat 'mens' is en wat 'gereedschap' of 'machine' is, maar we weten allemaal dat dit op zijn best een arbitrair onderscheid is. In deze tijd van pacemakers, mobiele telefoons als ons externe geheugen, auto's en geïmplanteerde chips, zijn we allemaal cyborgs en zijn onze machines menselijke verlengstukken van ons. In feite hebben mensen technologie sinds de prehistorie gebruikt en is het een deel van ons geworden.
Eigendom en AI
Ik weet bitter weinig over de algoritmen achter AI. In feite weet niemand er veel over, het is geen openbaar gedeelde informatie. Er is echter bevestigd dat veel van de onlangs gelanceerde AI art tools openbare, auteursrechtelijk beschermde afbeeldingen gebruiken om het algoritme te trainen . AI-tools zoals DALL-E en Midjourney bieden kunstenaars geen manier om erachter te komen of hun afbeeldingen zijn gebruikt, want ze zijn niet open-source. Zelfs de AI LAION (die beweert een echt open AI te zijn) biedt geen inzicht in hoe afbeeldingen van het internet worden verzameld om de AI te trainen.
In een recente rechtszaak die is aangespannen door de American Copyright Organization, dreigt een kunstenaar die een graphic novel heeft gemaakt met AI artwork, zijn auteursrechten te verliezen. De grond van deze rechtszaak: auteursrechtelijk beschermde werken moeten door mensen zijn gemaakt om officiële auteursrechtelijke bescherming te krijgen. Dit gaat slim voorbij aan de inspanningen van de artiest in kwestie om het verhaal te bedenken en te schrijven, plus het werk dat is gestoken in het manipuleren van de AI om een beeld te creëren dat precies goed is. Het is moeilijk om de machine los te koppelen van de menselijke inspanning in het eindresultaat. Maar toch.
Het feit dat AI-tools gebruik maken van gestolen inhoud is geldig en roept ernstige ethische vragen op. Daar kom ik later op terug.
Het ware potentieel van AI-kunst
Als ontwerper wekte mijn spel met AI-tools nieuwsgierigheid op, geen angst. Kunst of geen kunst staat ter discussie door mensen die geïnteresseerd zijn in het trekken van lijnen tussen wat echte kunst is en wat niet. Ik denk dat het potentieel voor AI-beelden verder gaat dan het goedkoop maken van afbeeldingen (hoewel ja, ik geef toe dat ik ben bezweken voor de verleiding om mezelf opnieuw te creëren in AI-selfies en vreemd genoeg gefascineerd was door deze beelden, nog een uur van mijn leven ik kom niet terug).
Creepy AI genereerde selfie-kunst met behulp van Lensa (c) Marjolein Pijnappels
Ik zie het ware potentieel van AI in het verbeelden van dingen die net buiten ons bereik liggen. Architect Andrew Kudless ( @matsysdesign ) gebruikt AI-tools om nieuwe bouwmaterialen te bedenken en roept beelden op van wolkenkrabbers gemaakt van textiel. Het feit dat het deels buiten menselijke controle ligt, maakt deel uit van zijn aantrekkingskracht en potentieel. Kudless, die zijn proces vaak op instagram deelt, onthult dat het de misverstanden, bugs en fouten zijn die hem de meeste inspiratie geven: "Het laat me iets zien waarvan ik niet eens wist dat ik het wilde."
Architectuurexperimenten met AI (c) Andrew Kudless @matsysdesign
Kudless vergelijkt AI-kunsttools met de schilder en beeldhouwer Cy Twombly's praktijk van schilderen in het donker, de geautomatiseerde tekening van de surrealisten en het gebruik van willekeurig toeval van Ellsworth Kelly , in die zin dat het de controle overdraagt aan een ander systeem, dat "toestaat ons om te ontsnappen aan onze eigen beperkte verbeeldingskracht”. Door de controle deels uit handen te geven aan een machine, ontstaan mogelijk oplossingen voor duurzame bouwmaterialen, toekomstvisies op hoe we willen dat de samenleving eruitziet en het uitdagen van de status quo.
Het kost moeite
Helaas gaat AI niet voorbij de menselijke grenzen. Het kost moeite om AI het ondoorgrondelijke te laten verbeelden. Net als Ambdika Joshi van @computational_mama gebruik ik AI-kunst om onze samenleving opnieuw voor te stellen door subversieve beelden te creëren. Ambdika heeft een serie over moederschap die discussie op gang brengt over hoe we moeders afbeelden in onze huidige cultuur en we stellen ons allebei voor hoe geboorte er in de toekomst uit zou kunnen zien met behulp van AI.
Bij het maken van afbeeldingen van geboorte kon ik uit liefde voor mij niet iets maken dat zelfs maar leek op een echte geboorte. AI kwam met interessante conceptuele beelden die ik erg interessant vond, maar geboorte stond op de een of andere manier niet op de radar. AI spuwde onvermijdelijk zeer technische, medische beelden van de geboorte uit, zette een bestaand discours voort en daagde het niet uit.
Bij het creëren van mensen met AI-tools waren de vrouwen steevast dun, met volle lippen, bereikten ze Eurocentrische schoonheidsstanders en standaard: blank. Niet zo toen ik me moedergodinnen begon voor te stellen, deze werden voorgesteld als zwarte vrouwen en vrouwen van kleur. Stereotypen en vooroordelen worden in stand gehouden en versterkt.
afbeelding gemaakt met Midjourney (c) marjolein pijnappels. Ik moest specifiek 'zwarte vrouw' vragen, anders werden al mijn bevallingsmensen wit.
Maar met zorgvuldige aanwijzingen is het mogelijk om de vooroordelen te overwinnen en het systeem te misleiden om iets heel anders te creëren. In hun project 'Robots in Indian Healthcare' brengen indofuturisten @antariksha.studio @thiruda.2040 en @murthovic alternatieve geschiedenissen en speculatieve toekomsten van AI in kaart - robots, cyborgs en androïden in de Indiase samenleving en cultuur - en onderzoeken ze nuances van hoe ze integreren - van de oudheid tot 2079. De toegankelijkheid van AI-kunst maakt het mogelijk om een subversieve, tegenculturele verkenning van de toekomst te creëren, die alternatieven biedt voor de overwegend blanke, eurocentrische en tech-angst-achtige toekomsten die worden voorgesteld in de reguliere media en kunst.
Door AI gegenereerde indofuturistische verbeelding door @antariksha.studio @thiruda.2040 en @murthovic
De diepe donkere fout van AI-kunst
Laten we teruggaan naar een ongemakkelijke waarheid over AI-tools: dat het wordt gebouwd op andermans kunst? Is het gebruik van kunst op enigerlei wijze onethisch? Hoe zit het met menselijke kunstenaars die zich laten inspireren door andere kunstenaars? Hoeveel 'gelijk' kan een door AI gegenereerde afbeelding zijn totdat er inbreuk wordt gemaakt op auteursrechten? Hoe kunnen we het nog bijhouden? Veel mensen houden zich bezig met dit onderwerp en ik ben benieuwd om dit debat te volgen. Maar het is niet mijn grootste zorg met AI-kunsttools.
Mijn grootste zorg is dat het eurocentrische, vrouwonvriendelijke, techno-optimistische ideeën in stand houdt. Als zelfs medische AI en algoritmische besluitvormingssystemen raciale vooroordelen vertonen , welke hoop hebben ze dan om ooit een eerlijke en onbevooroordeelde AI-kunsttool te creëren?
Het korte antwoord is: geen.
Tenminste niet als het is gemaakt door een kleine, uniforme groep die alle macht en toegang heeft. In een lezing over 'Algorithmic Injustice' van Abeba Birhane van Dublin University, georganiseerd door het TPI AI Lab van de TU Delft kwam ik tot het besef dat een AI 'voor iedereen' onmogelijk is. Het is onrealistisch en onbereikbaar om een generieke AI-tool te creëren die eerlijk en ethisch is - zoals de huidige AI-tools pijnlijk laten zien. Een dekoloniale AI is alleen mogelijk als de AI eigendom is van en beheerd wordt door de groepen waarvoor het werkt. Een eerlijke, onbevooroordeelde tool voor de massa, eigendom van een kleine minderheid, is een illusie.
Maar dat weerhoudt AI-artiesten er niet van om het systeem te misleiden en het in hun voordeel te gebruiken in Donna Harraway- stijl. In haar A Cyborg Manifesto symboliseren cyborgs een afwijzing van rigide grenzen, met name die tussen 'mens' en 'dier' en tussen 'mens' en 'machine'. Een 'cyborgauteur' is iemand die, wanneer hij "oorsprongsverhalen navertelt, (..) de centrale oorsprongsmythen van de westerse cultuur ondermijnt."
Deze tools zijn er en ze zijn er om te blijven. Maar laten we in plaats van te dromen van het paradijs, accepteren dat we allemaal tot op zekere hoogte cyborgs zijn en deze algoritmen hacken om het systeem dat ze heeft gemaakt uit te dagen en ze ten goede te transformeren.
Heb je nog aanvullende gedachten? Ik zou ze graag willen horen en een dialoog over dit onderwerp willen starten. Voeg hieronder uw inzichten toe.